Nawigacja |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
PAMIĘTAJ! Nie możesz tylko czekać, aż ktoś Ci pomoże !!
Masz takie same prawa jak, każdy obywatel. Jeśli z powodu swej niesprawności jesteś ich pozbawiony upomnij się o nie!
(z dnia 27 sierpnia 1997 r. - o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.)
(Dz. U. z dnia 9 października 1997 r.)
Przepisy ogólne
Rozdział 1
Art. 1. Ustawa dotyczy osób, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności zdolności do wykonywania pracy zawodowej, jeżeli uzyskały orzeczenie:1) o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności określonych w art. 3,2) o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy - na podstawie odrębnych przepisów lub3) o rodzaju i stopniu niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16 roku życia - na podstawie odrębnych przepisów,zwanych dalej "osobami niepełnosprawnymi".
Art. 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o:1) najniższym wynagrodzeniu - oznacza to najniższe wynagrodzenie pracowników określane przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej na podstawie Kodeksu pracy,2) osobie niepełnosprawnej bezrobotnej lub niepełnosprawnej poszukującej pracy - oznacza to osobę niepełnosprawną bezrobotną lub niepełnosprawną poszukującą pracy w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu,3) organizacjach pozarządowych - oznacza to stowarzyszenia, związki, izby oraz organizacje pracodawców i pracobiorców o charakterze ogólnokrajowym w szczególności działające na rzecz osób niepełnosprawnych, tworzone na podstawie odrębnych przepisów,4) przeciętnym wynagrodzeniu - oznacza to przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski"
5) uczestnictwie w życiu społecznym - oznacza to możliwość pełnienia ról społecznych oraz pokonywania barier, w szczególności psychologicznych, architektonicznych, urbanistycznych, transportowych i w komunikowaniu się,6) wskaźniku zatrudnienia osób niepełnosprawnych - oznacza to przeciętny miesięczny udział procentowy osób niepełnosprawnych w zatrudnieniu ogółem, w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy
Rozdział 2
Orzekanie o niepełnosprawności
Art. 3. 1. Ustala się trzy stopnie niepełnosprawności, które stosuje się do realizacji celów określonych ustawą:
1) znaczny,
2) umiarkowany,
3) lekki.
2. Orzeczenie ustalające stopień niepełnosprawności stanowi także podstawę do przyznania ulg i
uprawnień na podstawie odrębnych przepisów.
Art. 4. 1. Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę mającą naruszoną sprawność
organizmu:
1) niezdolną do podjęcia zatrudnienia,
2) zdolną do wykonywania zatrudnienia w zakładzie pracy chronionej albo w zakładzie aktywizacji
zawodowej,
wymagającą niezbędnej w celu pełnienia ról społecznych stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby
w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.
2. Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu
zdolną do wykonywania zatrudnienia na stanowisku pracy przystosowanym odpowiednio do potrzeb i
możliwości wynikających z niepełnosprawności, wymagającą w celu pełnienia ról społecznych częściowej lub
okresowej pomocy innej osoby w związku z ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.
3. Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu zdolną
do wykonywania zatrudnienia, nie wymagającą pomocy innej osoby w celu pełnienia ról społecznych.
4. Ograniczona możliwość samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu
uniemożliwiającym zaspokajanie, bez pomocy innych osób, podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa
się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się, komunikację i komunikowanie się.
5. Zaliczenie do znacznego stopnia niepełnosprawności osoby, o której mowa w ust. 1 pkt 2, nie wyklucza
możliwości podejmowania przez tę osobę zatrudnienia, także poza zakładem pracy chronionej lub zakładem
aktywizacji zawodowej.
Art. 5. Orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o:
1) całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 23 ust. 2 i niezdolności do samodzielnej
egzystencji, ustalone na podstawie art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267, z 1984 r. Nr 52, poz. 268 i 270, z 1986 r.
Nr 1, poz. 1, z 1989 r. Nr 35, poz. 190 i 192, z 1990 r. Nr 10, poz. 58 i 61, Nr 36, poz. 206, Nr 66, poz. 390
i Nr 87, poz. 506, z 1991 r. Nr 7, poz. 24, Nr 80, poz. 350 i Nr 94, poz. 422, z 1992 r. Nr 21, poz. 84 i Nr 64,
poz. 321, z 1994 r. Nr 74, poz. 339 i Nr 108, poz. 516, z 1995 r. Nr 4, poz. 17, z 1996 r. Nr 100, poz. 461,
Nr 136, poz. 636 i Nr 147, poz. 687 oraz z 1997 r. Nr 28, poz. 153, Nr 93, poz. 569 i Nr 111, poz. 725),
traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
2) całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 23 ust. 2 ustawy wymienionej w pkt 1, jest
traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
3) częściowej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 23 ust. 3, oraz celowości przekwalifikowania,
o którym mowa w art. 901 ust. 2 i 3 ustawy wymienionej w pkt 1, jest traktowane na równi z orzeczeniem
o lekkim stopniu niepełnosprawności.
4) (skreślony).
Art. 6. 1. Powołuje się zespoły orzekające o stopniu niepełnosprawności:
1) powiatowe zespoły do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności przy powiatowym centrum pomocy
rodzinie działającym na podstawie odrębnych przepisów - jako pierwsza instancja,
2) wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności - jako druga instancja.
2. Powiatowy zespół do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności, zwany dalej "zespołem",
powołuje i odwołuje starosta, w ramach zadań z zakresu administracji rządowej. Zespół, na mocy porozumienia
między powiatami, może obejmować więcej niż jeden powiat.
3. Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności powołuje i odwołuje wojewoda.
4. Zespół orzeka na wniosek osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego albo, za ich
zgodą, instytucji pomocy społecznej.
5. Od orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności
przysługuje odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Postępowanie w sprawach odwołań jest wolne
od kosztów i opłat sądowych.
6. W orzeczeniu zespołu, poza ustaleniem stopnia niepełnosprawności, powinny być zawarte wskazania
dotyczące w szczególności:
1) szkolenia, w tym specjalistycznego,
2) odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby,
3) korzystania z rehabilitacji ze wskazaniem form odpowiednich do potrzeb i możliwości, z wyłączeniem
turnusów rehabilitacyjnych,
4) korzystania z systemu pomocy społecznej,
5) konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze,
6) uczestnictwa w terapii zajęciowej,
7) korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się
korzystanie z usług socjalnych i opiekuńczych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej,
organizacje pozarządowe oraz inne placówki.
7. Wydatki związane z tworzeniem i działalnością zespołów, o których mowa w ust. 1, pokrywane są z
budżetu państwa.
8. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady powoływania i odwoływania
oraz sprawowania nadzoru nad zespołami, o których mowa w ust. 1, zakres ich działania, a także zakres ich
współdziałania z organami administracji rządowej i samorządowej.
9. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady orzekania o
stopniu niepełnosprawności, tryb postępowania przy orzekaniu oraz zakres, skład i sposób działania zespołów
orzekających a także jednolity wzór legitymacji dokumentującej niepełnosprawność oraz organy uprawnione do
jej wystawiania.
Rozdział 3
Rehabilitacja osób niepełnosprawnych
Art. 7. 1. Rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza zespół działań, w szczególności organizacyjnych,
leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, zmierzających do
osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania,
jakości życia i integracji społecznej.
2. Rehabilitacja lecznicza osób niepełnosprawnych odbywa się na podstawie odrębnych przepisów.
Art. 8. 1. Rehabilitacja zawodowa ma na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskania i utrzymania
odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego przez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa
zawodowego, szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy.
2. Do realizacji celu, o którym mowa w ust. 1, niezbędne jest:
1) dokonanie oceny zdolności do pracy, w szczególności przez:
a) przeprowadzenie badań lekarskich i psychologicznych umożliwiających określenie sprawności fizycznej,
psychicznej i umysłowej do wykonywania zawodu oraz ocenę możliwości zwiększenia tej sprawności,
b) ustalenie kwalifikacji, doświadczeń zawodowych, uzdolnień i zainteresowań,
2) prowadzenie poradnictwa zawodowego uwzględniającego ocenę zdolności do pracy oraz umożliwiającego
wybór odpowiedniego zawodu i szkolenia,
3) przygotowanie zawodowe z uwzględnieniem perspektyw zatrudnienia,
4) dobór odpowiedniego miejsca pracy i jego wyposażenie,
5) określenie środków technicznych umożliwiających lub ułatwiających wykonywanie pracy, a w razie
potrzeby - przedmiotów ortopedycznych, środków pomocniczych, sprzętu rehabilitacyjnego itp.
Art. 9. 1. Rehabilitacja społeczna ma na celu umożliwianie osobom niepełnosprawnym uczestnictwa w życiu
społecznym.
2. Rehabilitacja społeczna realizowana jest przede wszystkim przez:
1) wyrabianie zaradności osobistej i pobudzanie aktywności społecznej osoby niepełnosprawnej,
2) wyrabianie umiejętności samodzielnego wypełniania ról społecznych,
3) likwidację barier, w szczególności architektonicznych, urbanistycznych, transportowych, technicznych,
w komunikowaniu się i dostępie do informacji,
4) kształtowanie w społeczeństwie właściwych postaw i zachowań sprzyjających integracji z osobami
niepełnosprawnymi.
Art. 10. 1. Do podstawowych form rehabilitacji społecznej zalicza się zwłaszcza uczestnictwo w:
1) warsztatach terapii zajęciowej,
2) turnusach rehabilitacyjnych,
3) zespołach ćwiczeń fizycznych usprawniających psychoruchowo, rekreacyjnych i sportowych oraz innych
zespołach aktywności społecznej, zgodnie z potrzebami osób niepełnosprawnych.
2. Warsztat terapii zajęciowej oznacza wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo placówkę, stwarzającą
osobom niepełnosprawnym z upośledzeniem uniemożliwiającym aktualnie podjęcie pracy możliwość udziału w
rehabilitacji społecznej i zawodowej przez terapię zajęciową.
3. Turnus rehabilitacyjny oznacza formę aktywnej rehabilitacji, połączoną z elementami wypoczynku,
mającą na celu przede wszystkim ogólną poprawę sprawności, wyrobienie zaradności, pobudzanie i rozwijanie
zainteresowań osób niepełnosprawnych.
4. Warsztaty terapii zajęciowej oraz turnusy rehabilitacyjne mogą być organizowane przez pracodawców
prowadzących zakłady pracy chronionej lub przez inne jednostki organizacyjne.
5. Osoby niepełnosprawne kierowane są do uczestnictwa:
1) w warsztacie terapii zajęciowej - zgodnie z orzeczeniem, o którym mowa w art. 6 ust. 6 pkt 6,
2) w turnusie rehabilitacyjnym - na wniosek lekarza.
6. Minister Pracy i Polityki Socjalnej, w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej, określi,
w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady tworzenia, działania i finansowania warsztatów terapii
zajęciowej.
Rozdział 4
Uprawnienia osób niepełnosprawnych
Art. 11. Osoba niepełnosprawna zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna lub
poszukująca pracy i nie pozostająca w zatrudnieniu ma prawo korzystać ze szkolenia na zasadach określonych w
ustawie.
Art. 12. 1. Osoba niepełnosprawna, o której mowa w art. 11, może otrzymać pożyczkę na rozpoczęcie
działalności gospodarczej albo rolniczej.
2. Starosta, udziela pożyczki, ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,
do wysokości trzydziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia.
3. Starosta zawiera z pożyczkobiorcą umowę ustalającą warunki udzielenia i spłaty pożyczki oraz
wysokość stopy oprocentowania.
4. Starosta umarza pożyczkę, na wniosek pożyczkobiorcy, do wysokości 50%, pod warunkiem
prowadzenia działalności gospodarczej albo rolniczej przez okres co najmniej 24 miesięcy oraz po spełnieniu
pozostałych warunków umowy.
5. W przypadku szczególnie uzasadnionym trudną sytuacją materialną lub losową pożyczkobiorcy,
marszałek województwa, na wniosek tego pożyczkobiorcy, może - po zasięgnięciu opinii starosty - odroczyć
termin spłaty pożyczki albo umorzyć jej spłatę w części lub w całości, jeżeli pożyczka stała się wymagalna.
6. Od decyzji marszałka województwa przysługuje odwołanie do Prezesa Zarządu Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
7. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady udzielania,
oprocentowania, spłaty i umarzania pożyczek.
Art. 13. 1. Osoba niepełnosprawna prowadząca działalność gospodarczą albo własne lub dzierżawione
gospodarstwo rolne może otrzymać, ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych, dofinansowanie do wysokości 50% oprocentowania kredytu bankowego zaciągniętego na
kontynuowanie tej działalności, jeżeli:
1) nie korzystała z pożyczki, o której mowa w art. 12 ust. 1, lub
2) taka pożyczka została spłacona albo w całości umorzona.
2. Dofinansowanie następuje na podstawie umowy zawartej przez starostę z osobą, o której mowa w ust. 1.
Art. 14. 1. Osobie zatrudnionej, która w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej utraciła
zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku, pracodawca jest obowiązany wydzielić lub zorganizować
odpowiednie stanowisko pracy z podstawowym zapleczem socjalnym, nie później niż w okresie trzech miesięcy
od daty zgłoszenia przez tę osobę gotowości przystąpienia do pracy. Zgłoszenie gotowości przystąpienia do
pracy powinno nastąpić w ciągu miesiąca od dnia uznania za osobę niepełnosprawną.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, gdy wyłączną przyczyną wypadku przy pracy było naruszenie przepisów
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przez pracownika z jego winy lub jego stanu nietrzeźwości -
udowodnione przez pracodawcę.
Art. 15. 1. Czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin
tygodniowo.
2. Czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia
niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.
3. Osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych.
4. Wymiar czasu pracy ustalony zgodnie z ust. 1 lub 2 obowiązuje od dnia następującego po
przedstawieniu pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności.
Art. 16. 1. Przepisów art. 15 nie stosuje się:
1) do osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz
2) gdy, na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub
w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.
2. Koszty badań, o których mowa w ust. 1 pkt 2, ponosi pracodawca.
Art. 17. Osoba niepełnosprawna ma prawo do przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek.
Czas przerwy wynosi 30 minut i jest wliczany do czasu pracy.
Art. 18. 1. Stosowanie norm czasu pracy, o których mowa w art. 15, nie powoduje obniżenia wysokości
wynagrodzenia wypłacanego w stałej miesięcznej wysokości.
2. Godzinowe stawki wynagrodzenia zasadniczego, odpowiadające osobistemu zaszeregowaniu lub
zaszeregowaniu wykonywanej pracy, przy przejściu na normy czasu pracy, o których mowa w art. 15, ulegają
podwyższeniu w stosunku, w jakim pozostaje dotychczasowy wymiar czasu pracy do tych norm.
Art. 19. 1. Osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje
dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego
urlopu dodatkowego osoba ta nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych
stopni niepełnosprawności.
2. Urlop, o którym mowa w ust. 1, nie przysługuje osobie uprawnionej do urlopu wypoczynkowego w
wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów.
3. Jeżeli wymiar urlopu dodatkowego, o którym mowa w ust. 2, jest niższy niż 10 dni roboczych, zamiast
tego urlopu przysługuje urlop dodatkowy określony w ust. 1.
Art. 20. 1. Osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od
pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia:
1) w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz
w roku, z zastrzeżeniem art. 10 ust. 5 pkt 2,
2) w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu
uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza
godzinami pracy.
2. Wynagrodzenie za czas zwolnień od pracy, o których mowa w ust. 1, oblicza się jak ekwiwalent
pieniężny za urlop wypoczynkowy.
3. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, nie stosuje się przepisów art. 19 ust. 1.
4. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady udzielania
zwolnień od pracy, o których mowa w ust. 1 pkt 1.
Rozdział 5
Szczególne obowiązki i uprawnienia pracodawców w związku z zatrudnianiem osób
niepełnosprawnych
Art. 21. 1. Pracodawca zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu
pracy jest obowiązany, z zastrzeżeniem ust. 2-5 i art. 22, dokonywać miesięcznych wpłat na Państwowy
Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, w wysokości kwoty stanowiącej iloczyn połowy przeciętnego
wynagrodzenia i liczby pracowników odpowiadającej różnicy między zatrudnieniem zapewniającym osiągnięcie
wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości 6% a rzeczywistym zatrudnieniem osób
niepełnosprawnych.
2. Z wpłat, o których mowa w ust. 1, zwolnieni są pracodawcy, u których wskaźnik zatrudnienia osób
niepełnosprawnych wynosi co najmniej 6%.
3. Z wpłat, o których mowa w ust. 1, zwolnieni są pracodawcy prowadzący zakłady pracy będące w
likwidacji albo co do których ogłoszono upadłość.
4. Wskaźnik, o którym mowa w ust. 2, może zostać obniżony w razie zatrudnienia osób
niepełnosprawnych ze schorzeniami szczególnie utrudniającymi wykonywanie pracy.
5. Do liczby pracowników, o której mowa w ust. 1, nie wlicza się - jeżeli nie są to osoby niepełnosprawne
- osób zatrudnionych:
1) na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego,
2) przebywających na urlopach wychowawczych,
3) nie świadczących pracy w związku z odbywaniem zasadniczej lub zastępczej służby wojskowej,
4) będących uczestnikami Ochotniczych Hufców Pracy,
5) nie świadczących pracy w związku z uzyskaniem świadczenia rehabilitacyjnego,
6) przebywających na urlopach bezpłatnych, których obowiązek udzielenia określają odrębne ustawy.
6. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy:
1) placówek dyplomatycznych i urzędów konsularnych,
2) przedstawicielstw i misji zagranicznych.
7. Minister Pracy i Polityki Socjalnej, w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej, określi,
w drodze rozporządzenia, rodzaje schorzeń uzasadniających obniżenie wskaźnika, o którym mowa w ust. 2, oraz
sposób jego obniżania.
Art. 22. 1. Wpłaty, o których mowa w art. 21, ulegają obniżeniu o kwoty wynagrodzeń wypłaconych
pracownikom przez pracodawcę prowadzącego zakład pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej, z
tytułu realizacji przez te zakłady określonej produkcji lub usługi na rzecz pracodawcy obowiązanego do
dokonywania wpłaty. Warunkiem obniżenia wpłaty jest uregulowanie przez tego pracodawcę należności za
zrealizowaną produkcję lub usługi.
2. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady obniżenia
wpłat, o których mowa w ust. 1.
Art. 23. Jeżeli pracodawca nie wydzieli lub nie zorganizuje w przepisanym terminie stanowiska pracy dla
osoby, o której mowa w art. 14, obowiązany jest dokonać, w dniu rozwiązania stosunku pracy z tą osobą, wpłaty
na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w wysokości piętnastokrotnego przeciętnego
wynagrodzenia za pracownika.
Art. 24. 1. Pracodawcy, o którym mowa w art. 21, zatrudniającemu osoby niepełnosprawne, przysługuje ulga
w podatku dochodowym w wysokości równej osiągniętemu wskaźnikowi zatrudnienia tych osób, jeśli wskaźnik
ten wynosi co najmniej 7%. Jeżeli wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych przekracza 50%, pracodawca
jest z tego podatku zwolniony.
2. Pracodawca przekazuje 50% środków uzyskanych z tytułu ulgi lub zwolnienia, o których mowa w
ust. 1, na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Art. 25. 1. Składka na ubezpieczenie społeczne osób niepełnosprawnych:
1) zatrudnionych i zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, z wyjątkiem
zatrudnionych przez pracodawcę, o którym mowa w art. 21 ust. 1, wynosi 50% składki na ubezpieczenie
społeczne określonej w odrębnych przepisach,
2) zatrudnionych przez prowadzącego zakład pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej, w tych
zakładach wynosi 5% podstawy wymiaru składki.
2. Przez osoby zatrudnione, o których mowa w ust. 1, rozumie się pracowników oraz osoby wykonujące
pracę nakładczą.
3. Zakład Ubezpieczeń Społecznych otrzymuje refundację kwoty wynikającej z zastosowania ulg, o
których mowa w ust. 1:
1) w wysokości 75% z dotacji budżetu państwa,
2) w wysokości 25% ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Art. 26. 1. Pracodawca, który zatrudni przez okres co najmniej 54 miesięcy osoby niepełnosprawne
bezrobotne lub poszukujące pracy i nie pozostające w zatrudnieniu, skierowane do pracy przez powiatowy urząd
pracy, może otrzymać ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zwrot
kosztów:
1) do wysokości trzydziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia za każde stanowisko pracy, poniesionych
w związku z:
a) organizacją nowych stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych zdolnych do pracy lub
b) przystosowaniem istniejących stanowisk pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych,
2) ponad wysokość trzydziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia, jednak nie więcej niż
pięćdziesięciokrotne wynagrodzenie za każde stanowisko pracy, w przypadku zatrudnienia osób, które
zaliczono do znacznego stopnia niepełnosprawności,
3) wynagrodzenia wypłacanego osobom niepełnosprawnym za okres 18 miesięcy,
4) składki za ubezpieczenie społeczne od wynagrodzenia, o którym mowa w pkt 3.
umową zawartą z pracodawcą, z tym że:
1) zwrotowi nie podlegają koszty, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, poniesione przez pracodawcę przed datą
podpisania umowy,
2) zwrot kosztów określonych w ust. 1 pkt 3 i 4 następuje co drugi miesiąc w okresie 36 miesięcy od dnia
zatrudnienia osoby niepełnosprawnej na stanowisku pracy, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 2.
3. Warunkiem zwrotu kosztów, o których mowa w ust. 1, jest uzyskanie pozytywnej opinii Państwowej
Inspekcji Pracy o utworzonym stanowisku pracy, wydanej na wniosek starosty.
4. Jeżeli okres zatrudnienia osoby niepełnosprawnej jest krótszy niż 54 miesiące, pracodawca zwraca
Państwowemu Funduszowi Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych środki, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2.
5. Zwrot, o którym mowa w ust. 4, powinien nastąpić w ciągu 3 miesięcy od dnia rozwiązania stosunku
pracy z osobą niepełnosprawną.
6. Pracodawca jest zwolniony z obowiązku zwrotu środków, o których mowa w ust. 4, jeżeli zatrudni, w
terminie 3 miesięcy od dnia rozwiązania stosunku pracy z osobą niepełnosprawną, inną osobę niepełnosprawną
skierowaną do pracy przez powiatowy urząd pracy.
7. Przepis ust. 6 stosuje się również w przypadku niemożności skierowania przez powiatowy urząd pracy,
przez okres 3 miesięcy, innej osoby niepełnosprawnej.
Art. 27. 1. Pracodawca zatrudniający do 24 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy może
otrzymać ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zwrot kosztów:
1) wynagrodzenia wypłacanego zatrudnionym osobom niepełnosprawnym w wysokości 50% najniższego
wynagrodzenia - przez okres 24 miesięcy płatnych za co drugi miesiąc,
2) składki na ubezpieczenie społeczne od wynagrodzenia, o którym mowa w pkt 1,
za każdą zatrudnioną osobę niepełnosprawną zaliczoną do znacznego albo umiarkowanego stopnia
niepełnosprawności, skierowaną przez powiatowy urząd pracy.
2. Zwrotu kosztów, o których mowa w ust. 1, dokonuje starosta na podstawie umowy zawartej z
pracodawcą.
3. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, tryb i szczegółowe zasady
postępowania w sprawach, o których mowa w ust. 1 i 2 oraz art. 26.
Rozdział 6
Zakłady pracy chronionej i zakłady aktywności zawodowej
Art. 28. 1. Pracodawca zatrudniający nie mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu
pracy uzyskuje status pracodawcy prowadzącego zakład pracy chronionej, jeżeli:
1) wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi:
a) co najmniej 40%, a w tym co najmniej 10% ogółu zatrudnionych stanowią osoby zaliczone do znacznego
lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, albo
b) co najmniej 30% niewidomych lub psychicznie chorych, albo upośledzonych umysłowo zaliczonych
do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
2) obiekty i pomieszczenia użytkowane przez zakład pracy:
a) odpowiadają przepisom i zasadom bezpieczeństwa i higieny pracy,
b) uwzględniają potrzeby osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania stanowisk pracy, pomieszczeń
higienicznosanitarnych i ciągów komunikacyjnych oraz spełniają wymagania dostępności do nich,
a także
3) jest zapewniona podstawowa i specjalistyczna opieka lekarska, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne,
4) wystąpi z wnioskiem o przyznanie statusu pracodawcy prowadzącego zakład pracy chronionej.
2. Okoliczności, o których mowa w ust. 1 pkt 2, stwierdza Państwowa Inspekcja Pracy, z wyjątkiem
okoliczności, o których mowa w ust. 1 pkt 2 lit. b) w stosunku do osób zatrudnionych w dozorze i ochronie
mienia.
3. Do pracowników, o których mowa w ust. 1 pkt 1, zalicza się także osoby niepełnosprawne wykonujące
pracę nakładczą.
Art. 29. 1. Powiat, gmina oraz fundacja, stowarzyszenie lub inna organizacja społeczna, której statutowym
zadaniem jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych, może utworzyć wyodrębnioną
organizacyjnie i finansowo jednostkę i uzyskać dla tej jednostki status zakładu aktywności zawodowej, jeżeli:
1) posiada ona wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia
niepełnosprawności określony zgodnie z ust. 2,
2) spełnia ona warunki, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 2 i 3,
3) przeznacza uzyskane dochody na cele określone zgodnie z ust. 4,
4) uzyska pozytywną opinię marszałka województwa.
2. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, stosunek osób niepełnosprawnych
zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności do innych pracowników, wymagany w zakładzie
aktywności zawodowej, w zależności od rodzaju prowadzonej działalności.
3. Koszty utworzenia i działalności zakładu aktywności zawodowej mogą być finansowane ze środków
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Zakłady te nie mogą prowadzić działalności
polegającej na wytwarzaniu wyrobów przemysłu paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego,
piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5% oraz
wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali lub handlu tymi wyrobami.
4. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady, tryb i
warunki tworzenia, finansowania i działania zakładów aktywności zawodowej, w tym czasu pracy i rehabilitacji
osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności, zasady tworzenia i wykorzystywania zakładowego
funduszu aktywności, o którym mowa w art. 31 ust. 4, a także cele, na które mogą być przeznaczone dochody z
działalności zakładu aktywności zawodowej.
Art. 30. 1. Decyzję w sprawie przyznania statusu zakładu pracy chronionej lub zakładu aktywności zawodowej
wydaje Pełnomocnik do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Decyzję tę wydaje się na okres 3 lat.
2. Pełnomocnik do Spraw Osób Niepełnosprawnych może, w drodze decyzji, zwolnić na czas określony,
nie dłużej jednak niż na sześć miesięcy, prowadzącego zakład pracy chronionej od spełnienia warunku, o
którym mowa w art. 28 ust. 1 pkt 1 lit. a), jeżeli:
1) zatrudnia co najmniej 60% osób niepełnosprawnych oraz
2) właściwy powiatowy urząd pracy nie może skierować wymaganej liczby osób niepełnosprawnych
zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, posiadających odpowiednie
kwalifikacje zawodowe lub nadających się do przekwalifikowania.
3. Pełnomocnik do Spraw Osób Niepełnosprawnych podejmuje decyzję stwierdzającą utratę przyznanego
statusu zakładu pracy chronionej lub zakładu aktywności zawodowej w razie niespełniania warunków i
obowiązków, o których mowa w art. 28 i 33 ust. 1 i 3.
4. Prowadzący zakład pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej jest obowiązany:
1) poinformować Pełnomocnika do Spraw Osób Niepełnosprawnych o każdej zmianie dotyczącej spełnienia
warunków i realizacji obowiązków, o których mowa w art. 28 i 33 ust. 1 i 3, w terminie 14 dni od daty tej
zmiany,
2) przedstawiać Pełnomocnikowi do Spraw Osób Niepełnosprawnych półroczne informacje, dotyczące
spełniania tych warunków.
5. Minister właściwy do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, wzór informacji, o której mowa w
ust. 4, oraz sposób jej przedstawiania.
Art. 31. 1. Prowadzący zakład pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej jest zwolniony w stosunku
do tego zakładu, z zastrzeżeniem ust. 2:
1) z podatków,
2) z wpłat do urzędu skarbowego należności z tytułu podatku od towarów i usług, z uwzględnieniem zasad
określonych w odrębnych przepisach,
3) z niepodatkowych należności budżetowych.
2. Zwolnienie, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy:
1) podatku od gier,
2) podatku akcyzowego,
3) cła.
3. Prowadzący zakład pracy chronionej przekazuje środki uzyskane:
1) z tytułu zwolnień, o których mowa w ust. 1 pkt 1, na:
a) Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, w wysokości 10%,
b) zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych, w wysokości 90%,
2) z tytułu zwolnień, o których mowa w ust. 1 pkt 2, na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych, pomniejszone o kwotę stanowiącą iloczyn liczby osób niepełnosprawnych
zatrudnionych w zakładzie pracy chronionej w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy oraz trzykrotności
najniższego wynagrodzenia.
4. Prowadzący zakład aktywności zawodowej przekazuje środki uzyskane z tytułu zwolnień, o których
mowa w ust. 1 pkt 1, oraz wpływy z dochodu związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej na
zakładowy fundusz aktywności.
5. Minister Finansów określi, w drodze zarządzenia, wykaz niepodatkowych należności budżetowych.
Art. 32. Prowadzący zakład pracy chronionej może uzyskać, dla tego zakładu, ze środków Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w szczególności:
1) dofinansowanie w wysokości do 50% oprocentowania zaciągniętych kredytów bankowych,
2) pożyczkę na cele inwestycyjne, modernizację lub na restrukturyzację zakładu - z możliwością jej umorzenia,
w wysokości do 50%,
3) dofinansowanie lub refundację wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono chorobę
psychiczną, upośledzenie umysłowe lub epilepsję, w wysokości 75% najniższego wynagrodzenia,
4) zwrot kosztów za szkolenie zatrudnionych osób niepełnosprawnych w związku z koniecznością zmiany
profilu produkcji,
5) dofinansowanie, w celu ochrony istniejących w zakładzie miejsc pracy,
6) subwencje w związku z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych.
Art. 33. 1. Prowadzący zakład pracy chronionej tworzy zakładowy fundusz rehabilitacji osób
niepełnosprawnych, zwany dalej "funduszem rehabilitacji".
2. Dochodami funduszu rehabilitacji są w szczególności:
1) środki, o których mowa w art. 31 ust. 3 pkt 1 lit. b),
2) dotacje i subwencje,
3) wpływy z zapisów i darowizn.
3. Pracodawca prowadzący zakład pracy chronionej obowiązany jest do prowadzenia:
1) ewidencji dochodów i wydatków tego funduszu,
2) rachunku bankowego dla wyodrębnionych środków z zakładowego funduszu rehabilitacji osób
niepełnosprawnych w wysokości 10% z przeznaczeniem na pomoc indywidualną dla niepełnosprawnych
pracowników.
4. Środki funduszu rehabilitacji przeznaczane są na finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i
leczniczej oraz ubezpieczenie osób niepełnosprawnych, zgodnie z zakładowym regulaminem wykorzystania
tych środków.
5. Pracodawcy prowadzący zakład pracy chronionej mogą gromadzić do 10% środków funduszu
rehabilitacji na realizację wspólnych zadań zgodnych z ustawą.
6. Kontrola prawidłowości realizacji przepisów ust. 1-4 wykonywana jest przez właściwe terenowo
urzędy skarbowe.
7. W razie likwidacji, upadłości albo wykreślenia z ewidencji działalności gospodarczej prowadzonego
przez pracodawcę zakładu pracy chronionej lub utraty statusu zakładu pracy chronionej, nie wykorzystane
środki funduszu rehabilitacji podlegają niezwłocznie przekazaniu do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych.
8. Przepisu ust. 7 nie stosuje się w przypadku, gdy likwidacja zakładu następuje w związku z przejęciem
zakładu przez inny zakład pracy chronionej lub w wyniku połączenia z takim zakładem, a nie wykorzystane
środki funduszu podlegają przekazaniu w terminie do 3 miesięcy na fundusz rehabilitacji zakładu przejmującego
zakład likwidowany.
9. Dysponentem funduszu rehabilitacji lub zakładowego funduszu aktywności jest pracodawca.
10. Prowadzący zakład pracy chronionej może udzielać, ze środków funduszu rehabilitacji, pomocy nie
pracującym osobom niepełnosprawnym byłym pracownikom tego zakładu, na cele związane z rehabilitacją
leczniczą i społeczną.
11. Minister Pracy i Polityki Socjalnej, w porozumieniu z Ministrami Finansów oraz Zdrowia i Opieki
Społecznej, określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje wydatków, szczegółowe zasady wykorzystania środków
zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych oraz tryb ustalania zakładowego regulaminu
wykorzystania tych środków, a także wysokość i zasady udzielania pomocy nie pracującym osobom
niepełnosprawnym byłym pracownikom zakładu pracy chronionej.
Rozdział 7
Zadania i organizacja służb działających na rzecz osób niepełnosprawnych
Art. 34. 1. Zadania wynikające z ustawy koordynuje Sekretarz Stanu, Pełnomocnik do Spraw Osób
Niepełnosprawnych w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej, zwany dalej "Pełnomocnikiem".
1a. Zadania wynikające z ustawy realizują właściwe organy administracji rządowej i organy jednostek
samorządu terytorialnego.
2. Pełnomocnika powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów, na wniosek Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej.
3. Do zadań Pełnomocnika należy w szczególności:
1) opracowywanie projektów programów rządowych dotyczących poprawy warunków życia społecznego
i zawodowego osób niepełnosprawnych oraz koordynacja działań z nich wynikających,
2) określanie kierunkowych założeń polityki zatrudniania, rehabilitacji zawodowej i społecznej osób
niepełnosprawnych,
3) ustalanie założeń do rocznych planów rzeczowo-finansowych dotyczących realizacji zadań wynikających
z ustawy,
4) koordynowanie i podejmowanie decyzji w sprawach wynikających z niniejszej ustawy, nie zastrzeżonych
dla innych organów,
5) sprawowanie merytorycznego nadzoru nad realizacją zadań, o których mowa w ustawie,
6) inicjowanie i koordynowanie działań zmierzających do ograniczania skutków niepełnosprawności i barier
utrudniających osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie w społeczeństwie,
7) opracowywanie albo opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących zatrudnienia, rehabilitacji
oraz warunków życia osób niepełnosprawnych,
8) współpraca z organizacjami pozarządowymi i fundacjami działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych.
4. Pełnomocnik wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Pełnomocnika do Spraw Osób
Niepełnosprawnych, które stanowi wyodrębnioną komórkę organizacyjną w Ministerstwie Pracy i Polityki
Socjalnej.
Art. 35. 1. Do zadań samorządu województwa realizowanych w ramach ustawy należy w szczególności:
1) opracowywanie wojewódzkich programów dotyczących poprawy warunków życia społecznego
i zawodowego osób niepełnosprawnych,
2) opracowywanie wojewódzkich programów pomocy w realizacji zadań na rzecz zatrudniania osób
niepełnosprawnych.
2. Do zadań zarządu województwa należy w szczególności:
1) opracowywanie i przedstawianie Pełnomocnikowi planów zadań oraz informacji z prowadzonej
działalności,
2) współpraca z instytucjami administracji rządowej oraz powiatami i gminami w realizacji właściwych zadań
wynikających z ustawy,
3) współpraca z organizacjami pozarządowymi i fundacjami działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych.
Art. 35a. Do zadań powiatowego centrum pomocy rodzinie należy w szczególności:
1) rehabilitacja osób niepełnosprawnych, o której mowa w art. 10 ust. 1, zgodnie z orzeczeniem i wnioskiem,
o którym mowa w art. 10 ust. 5,
2) podejmowanie działań zmierzających do ograniczania skutków niepełnosprawności i likwidacji barier
utrudniających osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie w społeczeństwie,
3) opracowywanie i przedstawianie planów zadań i informacji z prowadzonej działalności oraz ich
udostępnianie na potrzeby samorządu województwa.
Art. 35b. Do zadań powiatowego urzędu pracy należy w szczególności:
1) opracowywanie powiatowych programów pomocy w realizacji zadań na rzecz zatrudniania osób
niepełnosprawnych,
2) pośrednictwo pracy i poradnictwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych, ich szkolenie oraz
przekwalifikowywanie,
3) kierowanie osób niepełnosprawnych, które wymagają specjalistycznego programu szkolenia oraz
rehabilitacji leczniczej i społecznej, do specjalistycznego ośrodka szkoleniowo-rehabilitacyjnego lub do
innej placówki szkoleniowej,
4) współpraca z organami rentowymi w zakresie wynikającym z odrębnych przepisów,
5) doradztwo organizacyjno-prawne i ekonomiczne w zakresie działalności gospodarczej lub rolniczej
podejmowanej przez osoby niepełnosprawne,
6) współpraca z organami administracji rządowej i organami jednostek samorządu terytorialnego,
organizacjami pozarządowymi i fundacjami, w zakresie zatrudniania i rehabilitacji zawodowej osób
niepełnosprawnych,
7) współpraca z właściwym terenowo inspektorem pracy w zakresie oceny i kontroli miejsc pracy osób
niepełnosprawnych.
Art. 35c. Zarządy województw i starostowie przedstawiają Prezesowi Zarządu Państwowego Funduszu
Rehabilitacyjnego i Osób Niepełnosprawnych wnioski do planu finansowego tego Funduszu oraz sprawozdania
rzeczowo-finansowe o zadaniach zrealizowanych z otrzymanych z Funduszu środków.
Art. 36. 1. Zadania w zakresie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej mogą być realizowane na
zlecenie Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przez organizacje pozarządowe i
jednostki samorządu terytorialnego.
1a. Zadania, o których mowa w ust. 1, mogą być również zlecane organizacjom pozarządowym o
charakterze lokalnym.
2. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia:
1) rodzaje zadań określonych w ustawie, które mogą być zlecane organizacjom pozarządowym lub jednostkom
samorządu terytorialnego,
2) ogólne warunki i tryb zlecania zadań, o których mowa w pkt 1, oraz zasady ustalania i rozliczania dotacji ze
środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,
3) tryb dokonywania ocen oraz sprawowania nadzoru i kontroli realizacji zadań zleconych.
Rozdział 8
Szkolenie osób niepełnosprawnych
Art. 37. Szkolenie osób niepełnosprawnych odbywa się w formach pozaszkolnych w celu nauki zawodu,
przekwalifikowania lub podwyższenia kwalifikacji.
Art. 38. 1. Kierownik powiatowego urzędu pracy inicjuje i organizuje szkolenie dla bezrobotnych osób
niepełnosprawnych lub innych osób niepełnosprawnych poszukujących pracy i nie pozostających w
zatrudnieniu, a zarejestrowanych w powiatowym urzędzie pracy, w celu zwiększenia ich szans na uzyskanie
zatrudnienia, podwyższenia dotychczasowych kwalifikacji zawodowych lub zwiększenia aktywności
zawodowej, a w szczególności w razie:
1) braku kwalifikacji zawodowych,
2) konieczności zmiany kwalifikacji w związku z brakiem propozycji odpowiedniego zatrudnienia,
3) utraty zdolności do pracy w dotychczas wykonywanym zawodzie.
2. Szkoleniem, o którym mowa w ust. 1, mogą być objęte również osoby niepełnosprawne będące w
okresie wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn dotyczących pracodawcy.
Art. 39. 1. Szkolenie osób niepełnosprawnych może odbywać się:
1) w placówkach szkolących,
2) w specjalistycznych ośrodkach szkoleniowo-rehabilitacyjnych, zwanych dalej "specjalistycznymi
ośrodkami".
2. Specjalistyczne ośrodki są tworzone i likwidowane w zależności od ich zasięgu terytorialnego przez
starostę lub marszałka województwa. Starosta lub marszałek województwa może zlecać innym podmiotom
zadania, o których mowa w ust. 3.
3. Do zadań specjalistycznego ośrodka należy:
1) prowadzenie szkolenia osób, które z powodu niepełnosprawności mają utrudniony lub uniemożliwiony
dostęp do korzystania ze szkolenia w innych placówkach,
2) określanie psychofizycznej sprawności danej osoby w stosunku do wymagań różnych zawodów,
3) określanie, przez zastosowanie odpowiednich testów sprawności i prób praktycznych, uzdolnienia
i możliwości rozwoju zdolności danej osoby,
4) zapewnienie uczestnikom szkolenia zakwaterowania, wyżywienia, pomocy dydaktycznej oraz opieki
medycznej i usług rehabilitacyjnych.
4. Koszty utworzenia, działalności oraz realizacji zadań specjalistycznego ośrodka powinny być
pokrywane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
5. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, sposób tworzenia, działania i
finansowania specjalistycznych ośrodków oraz tryb sprawowania nadzoru nad ich działalnością.
Art. 40. 1. Kierownik powiatowego urzędu pracy kieruje osobę niepełnosprawną, o której mowa w art. 38, na
szkolenie:
1) z własnej inicjatywy lub na podstawie orzeczenia właściwego organu,
2) wskazane przez tę osobę, jeżeli zostanie uprawdopodobnione, że szkolenie to zapewni uzyskanie pracy
i spełniony jest przynajmniej jeden z warunków wymienionych w art. 38; koszt tego szkolenia nie może
przekroczyć dziesięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia.
2. Koszty szkolenia obejmują w szczególności:
1) uprzednio uzgodnioną należność przysługującą jednostce szkolącej,
2) koszt ubezpieczenia od nieszczęśliwych wypadków,
3) koszt zakwaterowania i wyżywienia w części albo w całości,
4) koszt przejazdu na szkolenie, w tym koszt przejazdu przewodnika lub opiekuna osoby zaliczonej do
znacznego stopnia niepełnosprawności,
5) koszt usług tłumacza języka migowego albo lektora dla niewidomych lub osoby towarzyszącej osobie
niepełnosprawnej ruchowo zaliczonej do znacznego stopnia niepełnosprawności,
6) koszt niezbędnych badań lekarskich, psychologicznych, diagnostycznych i usług rehabilitacyjnych.
3. Szkolenie trwa nie dłużej niż 36 miesięcy.
4. Koszty szkolenia są finansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych.
5. Osoba niepełnosprawna, która nie ukończyła szkolenia z własnej winy, jest obowiązana do zwrotu jego
kosztów, chyba że powodem nieukończenia szkolenia było podjęcie zatrudnienia.
Art. 41. 1. Szkolenie osób niepełnosprawnych może być organizowane także przez pracodawcę.
2. Na wniosek pracodawcy poniesione przez niego koszty szkolenia zatrudnionych osób
niepełnosprawnych mogą być zrefundowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych do wysokości 75%, nie więcej jednak niż do wysokości dwukrotnego przeciętnego
wynagrodzenia na jedną osobę, jeżeli po zakończeniu szkolenia będą zatrudniane, zgodnie z kierunkiem
szkolenia, na innych stanowiskach pracy przez okres co najmniej 24 miesięcy.
3. Zwrotu kosztów, o których mowa w ust. 2, dokonuje starosta na warunkach i w wysokości określonych
w umowie zawartej z pracodawcą. Zwrotowi nie podlegają koszty poniesione przez pracodawcę przed datą
podpisania umowy.
4. Jeżeli z przyczyn dotyczących pracodawcy, o którym mowa w ust. 2, osoba niepełnosprawna po
zakończeniu szkolenia nie będzie zatrudniana zgodnie z kierunkiem szkolenia lub będzie zatrudniana przez
okres krótszy niż 24 miesiące, pracodawca zwraca do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych środki pobrane na szkolenie tej osoby wraz z odsetkami należnymi od dnia, w którym
pracodawca przestał spełniać warunki określone w ust. 2.
Rozdział 9
Krajowa Rada Konsultacyjna do Spraw Osób Niepełnosprawnych
Art. 42. 1. Powołuje się Krajową Radę Konsultacyjną do Spraw Osób Niepełnosprawnych, zwaną dalej "Radą".
2. Rada jest organem doradczym Pełnomocnika stanowiącym forum współdziałania, na rzecz osób
niepełnosprawnych, organów administracji rządowej, samorządu terytorialnego oraz organizacji
pozarządowych.
3. Do zakresu działania Rady należy w szczególności:
1) inspirowanie przedsięwzięć zmierzających do integracji osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem,
2) inicjowanie rozwiązań w zakresie zaspokajania potrzeb osób niepełnosprawnych, wynikających z faktu
niepełnosprawności,
3) opiniowanie:
a) projektu założeń polityki zatrudniania, rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych,
b) projektów aktów prawnych mających lub mogących mieć wpływ na sytuację osób niepełnosprawnych
oraz sygnalizowanie odpowiednim organom potrzeby wydania lub zmiany przepisów obowiązujących
w tym zakresie,
c) sprawozdań z działalności Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,
d) rocznych harmonogramów realizacji rządowego "Programu działań na rzecz osób niepełnosprawnych
i ich integracji ze społeczeństwem",
4) opracowywania rocznych informacji o działalności Rady.
Art. 43. 1. Rada składa się z:
1) pięciu przedstawicieli organów administracji rządowej,
2) pięciu przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego,
3) piętnastu przedstawicieli organizacji pozarządowych, w tym pięciu przedstawicieli pracodawców.
2. Członków Rady powołuje i odwołuje, na wniosek Pełnomocnika, Minister Pracy i Polityki Socjalnej.
3. Odwołanie członka Rady przed upływem kadencji może nastąpić:
1) na jego wniosek,
2) na wniosek reprezentowanego przez niego organu lub organizacji,
3) na wniosek Pełnomocnika po zasięgnięciu opinii organu lub organizacji, którą członek Rady reprezentuje.
4. Posiedzenia Rady zwoływane są przez jej przewodniczącego nie rzadziej niż raz na kwartał oraz w
każdym czasie na wniosek Pełnomocnika lub co najmniej 5 członków Rady.
5. Kadencja Rady trwa 4 lata.
Art. 44. 1. Rada:
1) powołuje ekspertów,
2) zaprasza do uczestnictwa w posiedzeniach Rady przedstawicieli organów, organizacji i instytucji nie
reprezentowanych w Radzie,
3) zleca przeprowadzanie badań i opracowywanie ekspertyz.
2. Koszty funkcjonowania Rady związane z obsługą, przeprowadzaniem badań i opracowywaniem
ekspertyz, wynagradzaniem członków Rady oraz uczestnictwem w posiedzeniach Rady ekspertów i osób nie
będących członkami Rady finansowane są ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej.
3. Pracodawca jest obowiązany zwolnić pracownika od pracy w celu wzięcia udziału w posiedzeniach
Rady. Za czas zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia ustalonego według zasad
obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Koszty wynagrodzenia
ponoszone przez pracodawcę refundowane są ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej.
4. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia:
1) organizację i tryb działania Rady oraz zasady uczestnictwa w jej pracach ekspertów i przedstawicieli
organów, organizacji i instytucji, nie reprezentowanych w Radzie,
2) wysokość wynagrodzenia członków Rady oraz ekspertów i innych osób nie będących członkami Rady,
za udział w posiedzeniach Rady.
Rozdział 10
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
Art. 45. 1. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, zwany dalej "Funduszem", jest
państwowym funduszem celowym w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 5 stycznia 1991 r. - Prawo budżetowe
(Dz. U. z 1993 r. Nr 72, poz. 344, z 1994 r. Nr 76, poz. 344, Nr 121, poz. 591 i Nr 133, poz. 685, z 1995 r. Nr
78, poz. 390, Nr 124, poz. 601 i Nr 132, poz. 640, z 1996 r. Nr 89, poz. 402, Nr 106, poz. 496, Nr 132, poz. 621
i Nr 139, poz. 647 oraz z 1997 r. Nr 54, poz. 348, Nr 79, poz. 484, Nr 121, poz. 770 i Nr 123, poz. 775).
2. Fundusz posiada osobowość prawną.
3. Fundusz stosuje zasady rachunkowości określone dla podmiotów, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 4
ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. Nr 121, poz. 591 oraz z 1997 r. Nr 32, poz. 183, Nr
43, poz. 272, Nr 88, poz. 554 i Nr 118, poz. 754).
4. Minister Pracy i Polityki Socjalnej, na wniosek Prezesa Zarządu Funduszu, zatwierdza statut
określający organizację, szczegółowe zasady i tryb działania Funduszu, w tym jego organów.
Art. 46. Przychodami Funduszu są:
1) wpłaty pracodawców, o których mowa w art. 21 ust. 1, art. 23, art. 24 ust. 2 oraz art. 31 ust. 3 pkt 1,
2) dotacje z budżetu państwa oraz inne dotacje i subwencje,
3) spadki, zapisy i darowizny,
4) dobrowolne wpłaty pracodawców,
5) dochody z oprocentowania pożyczek, dyskonto od zakupionych bonów skarbowych, odsetki od obligacji
emitowanych lub gwarantowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski oraz lokat terminowych,
6) dochody z działalności gospodarczej,
7) wpłaty, o których mowa w art. 26 ust. 4 oraz w art. 41 ust. 4,
8) dywidendy,
9) inne wpłaty.
Art. 47. 1. Środki Funduszu, poza celami wymienionymi w niniejszej ustawie, przeznacza się na:
1) utrzymanie istniejących, a zagrożonych likwidacją miejsc pracy osób niepełnosprawnych,
2) dofinansowanie zadań wynikających z rządowych, samorządowych programów na rzecz osób
niepełnosprawnych,
3) programy zatwierdzone przez Radę Nadzorczą, służące rehabilitacji społecznej, zawodowej i leczniczej,
4) tworzenie i funkcjonowanie poradnictwa zawodowego,
5) dofinansowanie:
a) turnusów rehabilitacyjnych,
b) sportu, kultury, rekreacji i turystyki osób niepełnosprawnych,
c) zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze, przyznawane
osobom niepełnosprawnym na podstawie odrębnych przepisów,
6) finansowanie w całości lub w części kosztów organizowania i działania warsztatów terapii zajęciowej,
7) dotację dla przedsiębiorców podejmujących produkcję wyrobów ortopedycznych, protetycznych, środków
pomocniczych lub sprzętu rehabilitacyjnego albo usługi w tym zakresie na uruchomienie tej produkcji lub
usług,
8) finansowanie w części lub w całości badań, ekspertyz, analiz, opracowywania projektów norm, a także
wydawnictw i konkursów dotyczących rehabilitacji zawodowej lub społecznej,
9) opracowywanie i rozpowszechnianie materiałów informacyjnych i szkoleniowych,
10) dofinansowanie budowy, rozbudowy i modernizacji obiektów służących rehabilitacji,
11)
się i technicznych.
2. Środki Funduszu w wysokości:
1)co najmniej 65% jego przychodów na dany rok przeznacza się na zatrudnianie i rehabilitację zawodową
osób niepełnosprawnych,
2) od 5% do 10% jego przychodów na dany rok przeznacza się na dofinansowanie rehabilitacji leczniczej,
społecznej i zawodowej dzieci i młodzieży, w tym:
a) zakupu sprzętu i urządzeń zmniejszających skutki niepełnosprawności,
b) szkolenia rodziców, opiekunów i wolontariuszy w zakresie specjalistycznej opieki nad dziećmi
i młodzieżą niepełnosprawną,
c) usług transportowych,
d) ośrodków szkolno-wychowawczych, rehabilitacyjnych i innych placówek dla dzieci i młodzieży
niepełnosprawnej,
3. Środki Funduszu mogą być przeznaczane także na:
1) lokaty w bonach skarbowych i obligacjach emitowanych lub gwarantowanych przez Skarb Państwa albo
przez Narodowy Bank Polski,
2) lokaty terminowe w bankach posiadających gwarancje Skarbu Państwa lub w bankach obsługujących
bezpośrednio działalność ustawową Funduszu,
3) (skreślony).
4. Działalność Funduszu nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym oraz podatkiem od
towarów i usług.
5. Darowizna dokonywana ze środków Funduszu na rzecz osoby niepełnosprawnej w celach
wynikających z ustawy nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.
6. Minister Pracy i Polityki Socjalnej, w porozumieniu z Ministrem Finansów, określi, w drodze
rozporządzenia, szczegółowe zasady gospodarowania środkami Funduszu.
7. Minister Pracy i Polityki Socjalnej, w porozumieniu z Ministrem Finansów, określi, w drodze
rozporządzenia, szczegółowe zasady wypłacania subwencji, o której mowa w art. 32 pkt 6.
Art. 48. 1. Środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych są przekazywane przez
Prezesa Zarządu tego Funduszu samorządom wojewódzkim i powiatowym według algorytmu.
2. Rada Ministrów określa, w drodze rozporządzenia, algorytm, o którym mowa w ust. 1. Projekt
algorytmu podlega opiniowaniu przez stronę samorządową Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu
Terytorialnego.
3. Algorytm, o którym mowa w ust. 1, powinien uwzględniać liczbę osób niepełnosprawnych
zamieszkałych na danym terenie, w tym bezrobotnych i poszukujących pracy, oraz zapotrzebowanie na środki
do realizacji zadań wynikających z ustawy dla prowadzenia przez samorządy aktywnej polityki rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudniania osób niepełnosprawnych.
Art. 49. 1. Do wpłat, o których mowa w art. 21 ust. 1, art. 23, art. 24 ust. 2 i art. 31 ust. 3 pkt 1, stosuje się
przepisy ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (Dz. U. z 1993 r. Nr 108, poz. 486,
Nr 134, poz. 646, z 1995 r. Nr 5, poz. 25 i Nr 85, poz. 426, z 1996 r. Nr 75, poz. 357 oraz z 1997 r. Nr 23, poz.
117), z tym że czynności wynikające z art. 5 ust. 3, art. 8 ust. 1, art. 22 ust. 1 i art. 31 ust. 1 tej ustawy należą do
kompetencji Prezesa Zarządu Funduszu.
2. Pracodawcy dokonują wpłat, o których mowa w ust. 1, w terminie do dnia 20 następnego miesiąca po
miesiącu, w którym zaistniały okoliczności powodujące powstanie obowiązku wpłat, składając równocześnie
Zarządowi Funduszu deklaracje miesięczne i roczne według wzoru ustalonego, w drodze zarządzenia, przez
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej.
3. Do egzekucji wpłat, o których mowa w ust. 1, mają zastosowanie przepisy o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji, z tym że czynności związane z wystawianiem tytułu wykonawczego oraz
egzekucją należności pieniężnych należą do kompetencji Prezesa Zarządu Funduszu.
4. Od decyzji Prezesa Zarządu Funduszu dotyczących wpłat, o których mowa w ust. 1, pracodawcy
przysługuje odwołanie do Ministra Pracy i Polityki Socjalnej.
Art. 50. 1. Organami Funduszu są Rada Nadzorcza i Zarząd.
2. Rada Nadzorcza składa się z:
1) Prezesa Rady Nadzorczej, którym jest Pełnomocnik,
2) siedmiu przedstawicieli organizacji pozarządowych, w tym dwóch przedstawicieli organizacji pracodawców.
3. Członków Rady, na wniosek Pełnomocnika, powołuje i odwołuje Minister Pracy i Polityki Socjalnej
spośród kandydatów zgłoszonych przez organizacje i przedsiębiorców, o których mowa w ust. 2 pkt 2.
4. Odwołanie członka Rady Nadzorczej następuje:
1) na jego wniosek,
2) na wniosek reprezentowanej przez niego organizacji,
3) na wniosek Pełnomocnika zaopiniowany przez organizację, którą członek Rady reprezentuje.
5. Kadencja Rady Nadzorczej trwa 2 lata.
6. Do zadań Rady Nadzorczej należy w szczególności:
1) zatwierdzanie planów działalności i projektu planu finansowego Funduszu,
2) ustalanie kryteriów wyboru przedsięwzięć finansowanych ze środków Funduszu, zgodnie z kierunkowymi
założeniami polityki zatrudniania, rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych,
określonymi przez Pełnomocnika,
3) zatwierdzanie wniosków Zarządu w sprawach zaciągania przez Fundusz pożyczek,
4) określanie wysokości środków Funduszu, które w danym roku mogą być przeznaczone na cele, o których
mowa w art. 47 ust. 3 pkt 3,
5) opiniowanie wniosków w sprawie powołania i odwołania Prezesa Zarządu i każdego z jego zastępców,
6) dokonywanie kontroli i oceny działalności Zarządu,
7) zatwierdzanie rocznych sprawozdań Funduszu,
8) składanie Ministrowi Pracy i Polityki Socjalnej, w terminie do dnia 30 kwietnia każdego roku, sprawozdań
z działalności Funduszu.
7. Obsługę Rady Nadzorczej sprawuje Biuro Funduszu.
8. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i tryb
powoływania oraz odwoływania członków Rady Nadzorczej, a także szczegółowe zasady działania Rady
Nadzorczej i szkolenia jej członków oraz wysokość ich wynagrodzenia za udział w posiedzeniach Rady.
Art. 51. 1. W skład Zarządu Funduszu wchodzą Prezes Zarządu Funduszu, zwany dalej "Prezesem", i jego
dwaj zastępcy. Prezesa powołuje i odwołuje Minister Pracy i Polityki Socjalnej na wniosek Pełnomocnika
zaopiniowany przez Radę Nadzorczą.
2. Zastępców Prezesa, na wniosek Prezesa zaopiniowany przez Radę Nadzorczą, powołuje i odwołuje
Minister Pracy i Polityki Socjalnej.
3. Do zadań Zarządu należy w szczególności:
1) opracowywanie projektów planów działalności Funduszu i projektu planu finansowego,
2) dokonywanie wyboru przedsięwzięć do finansowania ze środków Funduszu,
3) gospodarowanie środkami Funduszu,
4) opracowywanie szczegółowych zasad finansowania realizacji zadań, o których mowa w ustawie,
5) podejmowanie decyzji w sprawie odraczania terminu spłat i umarzania pożyczek,
6) sprawowanie kontroli nad wykorzystaniem środków Funduszu przekazywanych na realizację zadań
określonych ustawą,
7) udział w zakresie, o którym mowa w art. 47 ust. 1 pkt 6, w tworzeniu warsztatów terapii zajęciowej,
8) udział w zakresie, o którym mowa w art. 47 ust. 1 pkt 5 lit. a), w organizowaniu turnusów rehabilitacyjnych,
9) współpraca z organizacjami pozarządowymi,
10) składanie Radzie Nadzorczej sprawozdań z działalności Funduszu.
4. Zarząd udostępnia Radzie Nadzorczej, na jej żądanie, dokumenty i materiały dotyczące działalności Funduszu.
5. Obsługę Zarządu sprawuje Biuro Funduszu.
Art. 52. 1. Zarząd Funduszu może tworzyć i znosić oddziały Funduszu oraz określa zakres i obszar ich działania.
2. Dyrektora oddziału powołuje i odwołuje Prezes Zarządu.
Art. 53. 1. Prezes Zarządu reprezentuje Fundusz na zewnątrz.
2. Prezes może powoływać pełnomocników Zarządu, ustalając granice ich umocowania.
3. Do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych Funduszu są upoważnieni:
1) Prezes lub każdy z jego zastępców samodzielnie,
2) dwaj pełnomocnicy działający łącznie.
4. Prezes wykonuje za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w stosunku do
pracowników Funduszu.
Art. 54.
Ze środków Funduszu pokrywane są:
1) koszty jego działalności,
2) koszty jego obsługi, z wyjątkiem kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników Krajowego Urzędu
Pracy i wojewódzkich urzędów pracy, zatrudnionych bezpośrednio przy obsłudze Funduszu.
Art. 55. Dochodzenie zwrotu środków finansowych Funduszu zwolnione jest z opłat i kosztów sądowych, w tym egzekucyjnych.
Art. 56. Minister Pracy i Polityki Socjalnej składa Radzie Ministrów corocznie informację o działalności Funduszu.
Rozdział 11
Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe
Art. 57. W ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1993 r. Nr
90, poz. 416 i Nr 134, poz. 646, z 1994 r. Nr 43, poz. 163, Nr 90, poz. 419, Nr 113, poz. 547, Nr 123, poz. 602 i
Nr 126, poz. 626, z 1995 r. Nr 5, poz. 25 i Nr 133, poz. 654, z 1996 r. Nr 25, poz. 113, Nr 87, poz. 395, Nr 137,
poz. 638, Nr 147, poz. 686 i Nr 156, poz. 776 oraz z 1997 r. Nr 28, poz. 153, Nr 30, poz. 164, Nr 71, poz. 449,
Nr 85, poz. 538, Nr 96, poz. 592 i Nr 121, poz. 770) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 21 w ust. 1 w pkt 35 wyrazy "w ustawie o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób
niepełnosprawnych" zastępuje się wyrazami "w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,";
2) w art. 23 w ust. 1 pkt 29 otrzymuje brzmienie:
"29)wpłat, o których mowa w art. 21 ust. 1 i w art. 23 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776);
3) w art. 38 w ust. 2 po wyrazach "zakładami pracy chronionej" dodaje się wyrazy "lub zakładami aktywności
zawodowej".
Art. 58. W ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 1993 r. Nr
106, poz. 482 i Nr 134, poz. 646, z 1994 r. Nr 1, poz. 2, Nr 43, poz. 163, Nr 80, poz. 368, Nr 87, poz. 406, Nr
90, poz. 419, Nr 113, poz. 547, Nr 123, poz. 602 i Nr 127, poz. 627, z 1995 r. Nr 5, poz. 25, Nr 86, poz. 433, Nr
96, poz. 478, Nr 133, poz. 654 i Nr 142, poz. 704, z 1996 r. Nr 25, poz. 113, Nr 34, poz. 146, Nr 90, poz. 405,
Nr 137, poz. 639 i Nr 147, poz. 686 oraz z 1997 r. Nr 9, poz. 44, Nr 28, poz. 153, Nr 79, poz. 484, Nr 96, poz.
592, Nr 107, poz. 685, Nr 118, poz. 754 i Nr 121, poz. 770) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 16 w ust. 1 pkt 36 otrzymuje brzmienie:
"36)wpłat, o których mowa w art. 21 ust. 1 i w art. 23 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776)";
2) w art. 17 w ust. 1 w pkt 10 wyrazy "w ustawie o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób
niepełnosprawnych" zastępuje się wyrazami "w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,".
Art. 59. W ustawie z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U.
Nr 11, poz. 50, Nr 28, poz. 127 i Nr 129, poz. 599, z 1994 r. Nr 132, poz. 670, z 1995 r. Nr 44, poz. 231, Nr
142, poz. 702 i 703, z 1996 r. Nr 137, poz. 640 oraz z 1997 r. Nr 111, poz. 722) po art. 14 dodaje się art. 14a w
brzmieniu:
Art. 14a.
1.Zwalnia się prowadzącego zakład pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej od wpłat do urzędu skarbowego należności w zakresie działalności tego zakładu, z tytułu podatku od
2. Zwrotu kosztów, o których mowa w ust. 1, dokonuje starosta na warunkach i w wysokości określonych dofinansowanie likwidacji barier architektonicznych, urbanistycznych, transportowych, w komunikowaniu ULGI towarów i usług, stanowiącej różnicę między podatkiem należnym a naliczonym, w rozumieniu
Autor: Anna Godziuk, Źródło: Inf. własna
Podczas spotkania konsultacyjnego z organizacjami pozarządowymi Ministerstwo Zdrowia zaprezentowało uwagi do projektu rozporządzenia w sprawie szczegółowego wykazu przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych. Nowy projekt ma wejść w życie 1 lipca 2009 r.
Proponowane zmiany dotyczą m.in. dofinansowań i refundacji obuwia ortopedycznego – przewidziana jest refundacja dwóch par butów – letnich i zimowych. Na liście ma się znaleźć ok. 60 typów obuwia ortopedycznego, a także wkładki ortopedyczne.
Zgodnie z propozycjami zmiany obejmą okres użytkowania kul (skróci się z trzech do dwóch lat) i białych lasek (zmiana z dwóch lat na jeden rok). Balkoniki będą refundowane co dwa lata (dotychczas - co pięć lat). Poduszka przeciwodleżynowa zostanie zróżnicowana w katalogu na m.in. siedzisko przeciwodleżynowe.
Ministerstwo proponuje także by systemy FM były wymieniane lub refundowane co pięć lat, a nie jak dotychczas – co dziesięć. Wózki zostaną w tym samym przedziale użytkowania i refundacji. Zwiększy się jednak liczba ich typów w katalogu różnicującym wysokość dofinansowań. W tej chwili są tam wymienione trzy typy wózków. Projekt przewiduje zmianę na 11.
- Jest nadzieja, że dzięki temu będzie można nabyć wózek do jazdy aktywnej, który kosztuje 5-6 tys. zł. Obecnie można otrzymać na niego ok. 1800 zł – mówi Marek Plura, poseł PO.
Zmiany refundacji będą dotyczyły także cewników i pieluch.
Data opublikowania dokumentu: 2009-01-20, 17.09
art. 19 ust. 1 i 2, z zastrzeżeniem ust. 3.
2.Przez prowadzącego zakład pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej rozumie się
podmiot spełniający warunki określone w art. 28 i 29 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o
rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
(Dz. U. Nr 123, poz. 776).
3.Jeżeli kwota zwolnienia, o którym mowa w ust. 1, jest wyższa od kwoty stanowiącej iloczyn
liczby osób niepełnosprawnych zatrudnionych w zakładzie pracy chronionej lub zakładzie
aktywności zawodowej w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy oraz trzykrotności
najniższego wynagrodzenia, różnica podlega przekazaniu na Państwowy Fundusz Rehabilitacji
Osób Niepełnosprawnych, o którym mowa w ustawie wymienionej w ust. 2, w terminach
przewidzianych dla rozliczeń z tytułu podatku od towarów i usług
4.Przez najniższe wynagrodzenie, o którym mowa w ust. 3, rozumie się najniższe wynagrodzenie
pracowników ogłoszone przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" na podstawie Kodeksu pracy.
Do wyliczeń przyjmuje się najniższe wynagrodzenie obowiązujące w kwartale poprzedzającym miesiąc
5.Zwolnienie, o którym mowa w ust. 1, nie ma zastosowania:
1) w przypadku gdy prowadzący zakład pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej nie przekazał różnicy, o której mowa w ust. 3, na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób
2) w stosunku do tej części różnicy między podatkiem należnym a naliczonym, która
odpowiada kwocie sankcji określonych w art. 27 ust. 5, 6 i 8,
obliczeniowy. Niepełnosprawnych,
3) do kwot podatku, o których mowa w art. 28 i art. 29 ust. 2 i art. 3
4) w przypadku gdy organ podatkowy określił obrót prowadzonego zakładu pracy chronionej
lub zakładu aktywności zawodowej na podstawie art. 17 ust. 1.
5
.Przepisu ust. 1 nie stosuje się do wyrobów opodatkowanych podatkiem akcyzowym."
Propozycje zmian w systemie dofinansowania sprzętu ortopedycznego
Art. 60. W ustawie z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności
pracodawcy (Dz. U. z 1994 r. Nr 1, poz. 1, z 1995 r. Nr 87, poz. 435, z 1996 r. Nr 5, poz. 34 i z 1997 r. Nr 28,
poz. 153) w art. 17 w ust. 3 po wyrazach "zakłady pracy chronionej" dodaje się wyrazy "lub zakłady aktywności
zawodowej".
Art. 61. W ustawie z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 1997 r. Nr 25, poz. 128, Nr 28, poz. 153, Nr 41, poz. 255, Nr 63, poz. 403, Nr 93, poz. 569, Nr 107, poz. 692 i Nr 121,
poz. 770) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 5 w ust. 1 w pkt 9 wyrazy "o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych
zastępuje się wyrazami "o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnyc
. h.
2) w art. 54 po wyrazach "Zakłady pracy chronionej" dodaje się wyrazy "lub zakłady aktywności zawodowej".
Art. 62. 1. Osoby, które przed dniem wejścia w życie ustawy zostały zaliczone do jednej z grup inwalidów, są osobami niepełnosprawnymi w rozumieniu ustawy, jeżeli przed tą datą orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów nie utraciło mocy.
2. Orzeczenie o zaliczeniu do:
1) I grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu
2)
3) III grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.
3. Osoby o stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym uznaje się za
niepełnosprawne, z tym że:
1) osoby, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny, traktuje się jako zaliczone do znacznego stopnia
2) pozostałe osoby traktuje się jako zaliczone do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
Art. 63. Osoby niepełnosprawne, o których mowa w art. 62, które przed dniem wejścia w życie ustawy nabyły prawo do świadczeń lub ulg na podstawie odrębnych przepisów, zachowują dotychczasowe uprawnienia.
Art. 64. (skreślony).
Art. 65. 1. Z wpłat, o których mowa w art. 21 ust. 1, zwolnione są państwowe i samorządowe jednostki
organizacyjne będące jednostkami lub zakładami budżetowymi.
2. Państwowe jednostki organizacyjne, zatrudniające nie mniej niż 25 osób, powinny osiągnąć
średniorocznie wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej:
1) 1 % w 1998 r.,
2) 3 % w 1999 r. i latach następnych.
3. Samorządowe jednostki organizacyjne, zatrudniające nie mniej niż 15 osób, powinny osiągnąć
średniorocznie wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej:
1) 1 % w 1998 r.,
2) 3 % w 1999 r. i latach następnych.
4. Stan zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynikający ze wskaźnika, o którym mowa w ust. 2 i 3, nie może być niższy niż 0,5 etatu.
Art. 66. W sprawach nie unormowanych przepisami ustawy stosuje się Kodeks postępowania
administracyjnego, Kodeks cywilny oraz Kodeks pracy.
Art. 67. Sprawy, które zostały wszczęte, a nie zakończone przed dniem wejścia w życie ustawy, podlegają rozpoznaniu według przepisów tej ustawy.
Art. 68. Do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w ustawie, nie dłużej jednak niż przez okres 12 miesięcy od dnia jej wejścia w życie, zachowują moc dotychczasowe przepisy wykonawcze, jeżeli nie są sprzeczne z ustawą.
Art. 69. Traci moc ustawa z dnia 9 maja 1991 r. o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób
niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 46, poz. 201, Nr 80, poz. 350 i Nr 110, poz. 472, z 1992 r. Nr 21, poz. 85, z 1993
r. Nr 11, poz. 50, Nr 28, poz. 127, z 1995 r. Nr 1, poz. 1, Nr 5, poz. 25 i Nr 120, poz. 577 oraz z 1996 r. Nr 100,
poz. 461), z tym że:
1) art. 4 obowiązuje do dnia 31 grudnia 1998 r.,
2) art. 19 obowiązuje do dnia 30 czerwca 1998 r.
Art. 70. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1998 r., z tym że:
1) art. 6 ust. 7 wchodzi w życie z dniem ogłoszenia z mocą od dnia 1 września 1997 r.,
2) art. 21 wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1999 r.
3) art. 31 ust. 1 pkt 2 oraz art. 59 wchodzą w życie z dniem ogłoszenia.
niepełnosprawności, II grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności
formularz
Ulgi w PKS i PKP
(Dz. U. z 2002 r., Nr 175, poz. 1440 z późn. zm.)
Wszystkie ulgi obowiązują tylko w 2 klasie pociągów, tylko w określonych kategoriach pociągów oraz na podstawie określonych rodzajów biletów (szczegóły te zawarte są poniżej, w opisach uprawnień wyróżnionych grup). Ulgi nie dotyczą przejazdów pociągami EuroCity i InterCity w komunikacji międzynarodowej oraz przejazdów w komunikacji autobusowej ekspresowej.
Osoby uprawnione do ulgowych przejazdów w klasie 2 - na podstawie biletów jednorazowych - korzystające z przejazdu w klasie 1 zobowiązane są uiścić dopłatę w wysokości różnicy między ceną biletu w klasie 1, a ceną biletu w klasie 2 (chodzi o ceny biletów bez ulg). Korzystając z ulgi 100% należy zgłosić się do kasy biletowej po bezpłatny bilet.
>> Renciści i emeryci mają prawo do:
- dwóch jednorazowych przejazdów w ciągu roku kalendarzowego z ulgą 37% w 2 klasie pociągów osobowych, pospiesznych i ekspresowych,
na podstawie zaświadczenia wydanego przez:
- terenowe jednostki Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów,
- regionalne komisje emerytów i rencistów NSZZ Solidarność,
- Niezależny Krajowy Związek Zawodowy w Polsce „Solidarność Weteranów Pracy”,
- Zarząd Główny i oddziały terenowe Stowarzyszenia Emerytów i Rencistów „Solidarność - 80”,
- wojewódzkie i regionalne rady weteranów pracy Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych,
- Niezależny Związek Przyszłych i Obecnych Emerytów i Rencistów „Weterani Pracy”,
- oddziały wojewódzkie Stowarzyszenia Emerytów i Rencistów Resortu Spraw Wewnętrznych,
- zarządy i koła Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego,
- okręgowe sekcje emerytów i rencistów Związku Nauczycielstwa Polskiego,
- Związek Zawodowy Pracowników Najwyższej Izby Kontroli,
- Komisję Krajową i zarządy regionów Chrześcijańskiego Związku Zawodowego „Solidarność” im. Księdza Jerzego Popiełuszki,
- zarządy wojewódzkie Związku Emerytów i Rencistów Pożarnictwa Rzeczypospolitej Polskiej,
- oddziały wojewódzkie Związku Żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego,
- terenowe jednostki Krajowego Związku Emerytów i Rencistów Służby Więziennej.
Powyższe zaświadczenia ważne są z dowodem osobistym lub innym dokumentem potwierdzającym tożsamość osoby uprawnionej.
UWAGA: Należy pamiętać, że przejazd „tam” i „z powrotem” jest traktowany jako dwa oddzielne przejazdy, nawet jeśli opłata za te dwa przejazdy potwierdzona jest na jednym bilecie. Emeryci i renciści nie mają żadnych zniżek w autobusach PKS.
>> Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności (niezdolne do samodzielnej egzystencji, inwalidzi I grupy) mają prawo do:
- 49% ulgi w pociągach osobowych i autobusach PKS w komunikacji zwykłej, na podstawie biletów jednorazowych,
- 37% ulgi w pozostałych pociągach PKP i autobusach PKS, również na podstawie biletów jednorazowych.
Do ulgi uprawnia jeden z dokumentów:
- wypis z treści orzeczenia komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia, stwierdzający zaliczenie do I grupy inwalidów,
- wypis z treści orzeczenia: wojskowej komisji lekarskiej, komisji lekarskiej podległej Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji albo Szefowi Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego albo Szefowi Agencji Wywiadu, stwierdzający zaliczenie do I grupy inwalidztwa,
- orzeczenie lub wypis z treści orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, stwierdzające całkowitą niezdolność do pracy i niezdolność do samodzielnej egzystencji albo niezdolność do samodzielnej egzystencji,
- wypis z treści orzeczenia lekarza rzeczoznawcy Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego lub komisji lekarskiej KRUS, stwierdzający niezdolność do samodzielnej egzystencji,
- zaświadczenie ZUS lub KRUS, stwierdzające zaliczenie wyrokiem sądu do I grupy inwalidów bądź uznanie niezdolności do samodzielnej egzystencji,
- legitymacja emeryta - rencisty wojskowego z wpisem o zaliczeniu do I grupy inwalidztwa,
- legitymacja emeryta - rencisty policyjnego wydana przez właściwy organ emerytalny podległy odpowiednio ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, Ministrowi Sprawiedliwości albo Ministrowi Obrony Narodowej, z wpisem o zaliczeniu do I grupy inwalidztwa lub stwierdzającym niezdolność do samodzielnej egzystencji,
- legitymacja osoby niepełnosprawnej, stwierdzająca znaczny stopień niepełnosprawności, wystawiona przez uprawniony organ.
Wszystkie powyższe dokumenty, z wyjątkiem legitymacji emeryta – rencisty wojskowego, oraz legitymacji osoby niepełnosprawnej, okazuje się razem z dowodem osobistym lub innym dokumentem potwierdzającym tożsamość osoby uprawnionej.
>> Osoby niewidome, nie będące osobami o znacznym stopniu niepełnosprawności (niezdolnymi do samodzielnej egzystencji, inwalidami I grupy), mają prawo do:
- 37% ulgi w 2 klasie pociągów PKP oraz w autobusach PKS,
na podstawie biletów jednorazowych lub miesięcznych imiennych. Do ulgi uprawnia jeden z dokumentów (wymienionych powyżej, przy okazji omawiania uprawnień osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności) stwierdzających inwalidztwo, niezdolność do pracy albo niepełnosprawność z powodu stanu narządu wzroku.
>> Opiekun lub przewodnik towarzyszący w podróży:
- osobie o znacznym stopniu niepełnosprawności (niezdolnej do samodzielnej egzystencji, inwalidzie I grupy), lub
- osobie niewidomej,
na podstawie jednego z dokumentów podopiecznego oraz biletów jednorazowych, ma prawo do 95% ulgi w pociągach PKP i autobusach PKS. Opiekun lub przewodnik, wg ustawy, musi być osobą pełnoletnią. Przewodnikiem osoby niewidomej może być też osoba, która ukończyła 13 lat, albo pies - przewodnik (wtedy również za psa ponosimy ulgową opłatę).
>> Dzieci i młodzież niepełnosprawna oraz ich rodzice lub opiekunowie (chodzi o jedno z rodziców oraz o jednego opiekuna) mają prawo do:
- 78% ulgi w pociągach PKP i autobusach PKS na trasie z miejsca zamieszkania lub miejsca pobytu do: przedszkola, szkoły, szkoły wyższej, placówki opiekuńczo-wychowawczej, placówki oświatowo-wychowawczej, specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego, specjalnego ośrodka wychowawczego, ośrodka umożliwiającego dzieciom i młodzieży spełnianie obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, ośrodka rehabilitacyjno-wychowawczego, domu pomocy społecznej, ośrodka wsparcia, zakładu opieki zdrowotnej, poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, a także na turnus rehabilitacyjny - i z powrotem (dzieci na podstawie biletów jednorazowych lub miesięcznych imiennych, rodzice lub opiekunowie - biletów jednorazowych).
Korzystający z ulgowych przejazdów są zobowiązani posiadać odpowiedni dokument potwierdzający niepełnosprawność:
1) dla dzieci i młodzieży uczęszczającej do przedszkola, szkoły, szkoły wyższej albo ośrodka lub innej placówki o charakterze oświatowym jest to:
- legitymacja przedszkolna dla dzieci niepełnosprawnych,
- legitymacja szkolna dla uczniów niepełnosprawnych,
- legitymacja szkolna albo studencka wraz z jednym z dokumentów wymienionych poniżej - w punkcie 2.
2) dla dzieci i młodzieży nie uczęszczającej do szkoły (innych placówek z punktu 1):
- orzeczenie lub wypis z treści orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ZUS, stwierdzające niezdolność do samodzielnej egzystencji, całkowitą albo częściową niezdolność do pracy,
- wypis z treści orzeczenia komisji lekarskiej ds. inwalidztwa i zatrudnienia, stwierdzającego zaliczenie do jednej z grup inwalidzkich,
- legitymacja dokumentująca niepełnosprawność, wystawiona przez uprawniony organ.
UWAGA: Przy przejazdach do jednostek udzielających świadczeń zdrowotnych albo pomocy społecznej bądź organizujących turnusy rehabilitacyjne dodatkowo, oprócz wymienionych dokumentów, wymagane jest zaświadczenie (zawiadomienie) określające:
- miejsce i termin badania, leczenia, konsultacji, zajęć rehabilitacyjnych, zajęć terapeutycznych albo pobytu w ośrodku wsparcia, domu pomocy społecznej, lub na turnusie rehabilitacyjnym,
- odpowiednio (w drodze powrotnej), potwierdzające stawienie się na badaniach, konsultacji, turnusie itp.
3) rodzice lub opiekunowie mogą korzystać z ulgowych przejazdów PKP lub PKS na podstawie wymienionych powyżej, w punkcie 1 i 2 dokumentów podopiecznych. Podróżując bez dziecka (po dziecko, po odwiezieniu dziecka) należy mieć zaświadczenie ze szkoły lub innej placówki, a w sytuacjach opisanych w ramce – również podane tam zaświadczenia/ zawiadomienia.
>> W innych relacjach niż określone powyżej dzieci i młodzież niepełnosprawna mają odpowiednio prawo do następujących ulg:
1) dzieci w wieku do ukończenia 4 lat korzystają z bezpłatnych przejazdów w 2 klasie pociągów PKP oraz w autobusach PKS w komunikacji zwykłej i przyspieszonej (pod warunkiem, że nie zajmują oddzielnego miejsca tzn. siedzą „na kolanach”) - na podstawie biletów jednorazowych oraz dokumentu stwierdzającego wiek dziecka (np. książeczka zdrowia dziecka). Jeśli dziecko korzysta z oddzielnego miejsca w autobusie PKS ulga wynosi 78%.
2) dzieci w wieku powyżej 4 lat do rozpoczęcia odbywania obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego mają prawo do 37% ulgi przy przejazdach pociągami osobowymi, pospiesznymi i ekspresowymi oraz w autobusach PKS, w komunikacji zwykłej i przyspieszonej - na podstawie biletów jednorazowych oraz następujących dokumentów:
- dokumentu stwierdzającego wiek dziecka,
- zaświadczenia o odroczeniu spełniania obowiązku szkolnego, wydanego przez dyrektora publicznej szkoły podstawowej,
- legitymacji przedszkolnej dla dziecka niepełnosprawnego.
3) do 49% ulgi w pociągach osobowych i pospiesznych oraz w autobusach PKS w komunikacji zwykłej i przyspieszonej, mają prawo:
- dzieci w trakcie rocznego obowiązkowego przygotowania przedszkolnego,
- dzieci i młodzież, uczęszczająca do szkoły, nie dłużej niż do ukończenia 24 roku życia,
- studenci do ukończenia 26 lat,
na podstawie biletów imiennych miesięcznych.
Jeśli kupuje się bilet jednorazowy przysługuje ulga 37% w przypadku przejazdów pociągami osobowymi, pospiesznymi i ekspresowymi. Do ulg uprawnia: zaświadczenie o spełnianiu obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego, legitymacja szkolna lub studencka wraz z dowodem osobistym albo innym dokumentem umożliwiającym stwierdzenie wieku jeśli nie jest on określony w legitymacjach. Powyższe grupy nie mają żadnej ulgi przy zakupie biletów jednorazowych w komunikacji autobusowej. KOMNTOWAĆ MOZNA NA
http://www.napromieniowani.darmowefora.pl/index.php?topic=1445.0
|
|
|
|
|
|
|
Dzisiaj stronę odwiedziło już 30 odwiedzającyilu nas dziś było |
|
|
|
|
|
|
|